बा.. विठ्ठला तुझं मौन का? : गजानन खंदारे
बा विठ्ठला, तुझं मौन का?
विठोबा —
वारकरी संप्रदायाचा आत्मा, लाखो भक्तांचे श्रद्धास्थान आणि संत परंपरेचा गाभा....
हाच विठोबा दरवर्षी लाखो वारकऱ्यांसोबत पंढरपुरात पोहोचतो, भक्ताच्या कंठातून अभंग वाहतो, आणि त्याच्या दर्शनासाठी मन झुकतं. पण आजचा काळ विचारतो आहे — हा विठोबा फक्त मूर्तीपुरता उरलेला आहे का? का तो समाजातल्या घटनांवर शांत राहून केवळ एक प्रतीक म्हणून उभा आहे?
विठोबाचं मौन ही काही वेळा भक्ताची कसोटी असते, पण अनेकदा ते समाजातील अन्याय, ढोंग आणि विसंगतींकडे दुर्लक्ष करत असल्यासारखं वाटतं. विचार करावा लागतो, की हा मौन नेमका कोणासाठी? आणि कशासाठी?
आज भक्तीचा मार्ग थोडा दिशाहीन झाला आहे. विठोबाच्या नावाने मोठमोठे सोहळे होतात, पुष्पवृष्टी होते, भव्य मांडव उभे राहतात. पण त्या सगळ्यात खऱ्या भक्तीचा, समतेचा, संतांचा मूलभूत संदेश कुठेतरी हरवतो. संकट आलं की विठोबा आठवतो, सण आला की पूजेला गर्दी होते. पण तुकोबा, नामदेव, चोखोबा, बहिणाबाई यांनी ज्या तळमळीने समाजाशी नातं जोडून देवाला आपल्या कर्मात उतरवलं, तो भाव आज कमी पडतोय.
संत तुकारामांनी जेव्हा समाजातील अन्याय, ढोंग आणि दिखाव्यावर भाष्य केलं, तेव्हा त्यांना विरोधाला सामोरं जावं लागलं. त्यांचे विचार दडपले गेले, अभंग गाथा बुडवली गेली, त्यांना झिडकारण्यात आलं. आजही जेव्हा कोणी सत्य बोलतो, समाजातल्या विसंगती दाखवतो, तेव्हा त्याच्यावर टीका होते, तो वेगळा ठरतो. आणि आपण मात्र शांत राहतो.
आपली भक्ती ही आस्था, विवेक आणि संवेदनशीलतेतून निर्माण व्हायला हवी. विठोबा हा केवळ देव नाही, तो एक दृष्टिकोन आहे. समतेचा, संघर्षाचा, आणि अंतःकरणाने जगण्याचा मार्ग आहे. विठोबाच्या मूर्तीत नतमस्तक होणं हे श्रद्धेचं प्रतीक असलं, तरी त्या मूर्तीमागील विचार समजून घेणं हे भक्तीचं खरे सार आहे.
विठोबा हा संघर्षात उभा असावा, न्यायाच्या बाजूने असावा, आणि सत्यासाठी उभं राहणाऱ्यांच्या मनात त्याचं रूप साकार व्हावं. मूर्ती ही नक्कीच श्रद्धेचा आधार आहे, पण भक्ती तीच खरी जेव्हा ती कृतीत उतरते. मंदिरात नम्रतेने झुकणं जितकं महत्त्वाचं, तितकंच अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवणं हेही विठोबाच्या शिकवणुकीचाच भाग आहे.
आजचा समाज, तुटलेली माणुसकी, ढोंग्यांनी व्यापलेली श्रद्धा, आणि जातपातीत अडकलेली विवेकशून्यता — याला उत्तर देण्यासाठी फक्त पूजाअर्चा पुरेशी नाही. समर्पण, प्रश्न, कृती आणि मूल्यांना जपणं — ही खरी भक्ती आहे.
विठोबाला नव्याने पाहायची वेळ आली आहे. तो मंदिरातही आहे, पण प्रत्येक निष्पाप संघर्षातही. तो गाथेतही आहे, आणि संवेदनशील कृतीतही. त्याच्या मौनाला आपण जाब विचारतोय, कारण त्या मौनातून मार्ग काढण्याची गरज आहे.
आपणच ठरवायचं आहे — विठोबा हा एका मूर्तीपुरता सीमित राहील का, की तो आपल्या विचारांत, कृतीत आणि समाजात न्यायासाठी उभा राहील? आणि जेव्हा आपण समतेच्या आणि विवेकाच्या वाटेवर चालू लागतो, तेव्हा त्या वाटेवरचा प्रत्येक माणूसच खऱ्या अर्थाने विठोबा ठरतो.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा